Τί είναι η ψυχοθεραπεία;
Η ψυχοθεραπεία περιλαμβάνει τη θεραπεία ψυχικών και διαπροσωπικών προβλημάτων και δυσκολιών μέσω της χρήσης ψυχολογικών μεθόδων. Η ψυχοθεραπεία δεν είναι εργαλείο, δεν είναι τεχνική, δεν είναι συνταγή αλλά είναι μία ανθρώπινη τέχνη. Βασίζεται στη δύναμη και τη λειτουργία της θεραπευτικής σχέσης, στην ανθρώπινη επαφή και τη δυνατότητα ενσυναίσθησης ανάμεσα σε δύο ανθρώπους που επικοινωνούν μεταξύ τους. Ο λόγος που επισκέπτεται ένα άτομο έναν ειδικό είναι για να διαχειριστεί καλύτερα την καθημερινότητά του. Ακόμη και όταν δεν υπάρχει συγκεκριμένο σύμπτωμα, η ανάγκη κατανόησης του εαυτού και η νοηματοδότηση της προσωπικής ιστορίας αποτελούν ισχυρά κίνητρα για να εμπλακεί ένα άτομο σε μια ψυχοθεραπευτική διαδικασία. H απώλεια της ικανότητας ενός ατόμου να σκέφτεται λογικά και να κάνει λογικούς συλλογισμούς για την πραγματικότητα που βιώνει καθώς και για τον εαυτό του συχνά κρύβεται πίσω από τα ψυχολογικά του συμπτώματα. Η επαναφορά ενός “αντικειμενικού” τρόπου σκέψης που απαλύνει τα συναισθήματα του θεραπευόμενου είναι ένα κεντρικό ζητούμενο στη θεραπευτική διαδικασία. Ο ψυχοθεραπευτής δεν είναι όμως θαυματοποιός. Η αλλαγή θα έρθει μέσα από από τη βούληση, μέσα από την επιθυμία του ίδιου του ατόμου. Βούληση όμως και επιθυμία συχνά παγιδεύονται. Ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να είναι ένας σύντροφος πολύτιμος στο να καταφέρετε να ξεφύγετε από αυτήν την παγίδα.
Πότε χρειάζεται να ξεκινήσω ψυχοθεραπεία με ψυχολόγο;
Κάποιες φορές στη ζωή σου χρειάζεσαι να μιλήσεις σε κάποιον που μπορεί να σου προσφέρει βοήθεια:
- Όταν νιώθεις πως δεν μπορείς να το κάνεις αυτό μόνος/μόνη σου…
- Όταν νιώθεις παγιδευμένος/η λες και δεν υπάρχει μέρος για να αισθανθείς ασφαλής και προστατευμένος/η…
- Όταν νιώθεις ανήσυχος όλη την ώρα και δεν φαίνεται να μπορείς να πάρεις από πουθενά ικανοποιητικές απαντήσεις…
- Όταν ο τρόπος που βιώνεις τη ζωή σου καθημερινά επηρεάζει τον ύπνο σου, τις διατροφικές σου συνήθειες, τη δουλειά σου, τις σχέσεις σου, και γενικά όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητάς σου…
- Όταν ακόμα και οι συμβουλές που σου προσφέρει η οικογένειά σου, ο/η σύντροφός σου, και οι καλοί σου φίλοι δεν μπορούν να σε βοηθήσουν να νιώσεις καλύτερα….
Τότε χρειάζεσαι να απευθυνθείς στον επαγγελματία ψυχολόγο.
Η αναγνώριση της ανάγκης σου για επαγγελματική βοήθεια είναι ένα πρώτο καλό βήμα προς την βελτίωση της ψυχο-σωματικής σου υγείας.
Μέσα από την ψυχοθεραπεία μπορεί πράγματι να πάρει κανείς ουσιαστική βοήθεια σε μια ευρεία γκάμα προβλημάτων όπως είναι: η κατάθλιψη, οι συγκρούσεις στο γάμο, η απώλεια αγαπημένων προσώπων, οι δυσκολίες στις σχέσεις ανάμεσα σε γονείς και παιδιά, το άγχος και η συναισθηματική πίεση.
Η ψυχοθεραπεία μπορεί επίσης να βοηθήσει σημαντικά στην εκπλήρωση των προσδοκιών μας για προσωπική ανάπτυξη κι αυτο-βελτίωση.
Γενικά, η ψυχοθεραπεία έχει πάντα σκοπό της να προσφέρει μια θετική, δημιουργική και βοηθητική εμπειρία στους ανθρώπους, και μπορεί άμεσα ή μεσοπρόθεσμα να χρησιμοποιηθεί αυτή η βοήθεια από τους ενδιαφερόμενους ώστε να καλυτερεύσουν δραστικά την ποιότητα της καθημερινής τους ζωής
Τι είδος ψυχοθεραπείας να κάνω;
Οι πιο ευρέως εφαρμοσμένες θεραπευτικές προσεγγίσεις είναι η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, η υπαρξιακή, η συστημική, η ψυχοδυναμική θεραπεία και η Gestalt (μορφολογική) θεραπεία. O υποψήφιος θεραπευόμενος προτείνεται να διαβάσει και να ενημερωθεί για τις υπάρχουσες θεραπευτικές προσεγγίσεις, μέσα από τους ιστότοπους των επίσημων ψυχοθεραπευτικών εταιρειών στις οποίες υπάγονται και έπειτα να σκεφτεί τι ταιριάζει με την προσωπικότητά του και με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Είναι σημαντικό να επισκεφτεί ψυχολόγο ή ψυχίατρο ο οποίος θα κατέχει επίσημη άδεια άσκηση επαγγέλματος, θα έχει εκπαιδευτεί σε μία από τις παραπάνω θεραπευτικές μεθόδους και θα είναι πιστοποιημένος θεραπευτής από τον φορέα της ανάλογης ψυχοθεραπευτικής εταιρείας.Η σχέση ανάμεσα στον θεραπευόμενο και τον θεραπευτή είναι σημαντικότερη από την θεραπευτική προσέγγιση που θα υιοθετηθεί. Η αποδοχή και η εμπιστοσύνη ανάμεσά τους αποτελούν σημαντική προϋπόθεση για μια επιτυχημένη έκβαση της ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας.
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να αποβεί, όχι μόνο ένα θεραπευτικό εγχείρημα αλλά και ένα συναρπαστικό ταξίδι αυτογνωσίας.
Τι είναι η Γνωσιακή- Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT);
H ΓΣΘ έχει ως σκοπό, ο θεραπευόμενος να γίνει ο θεραπευτής του εαυτού του. Δηλαδή, επικεντρώνεται σε τρόπους με τους οποίους οι διαταραχές μπορούν να θεραπευτούν άμεσα. Η ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ευελιξίας του ατόμου σε στρεσογόνες καταστάσεις, η τόνωση της αυτοπεποίθησης, η ενίσχυση της αυτοεκτίμησής του είναι οι κυριότεροι τρόποι που ο θεραπευτής αντιμετωπίζει τον θεραπευόμενο.
Μέσω της γνωσιακής συμπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας, ο άνθρωπος μαθαίνει να διαχειρίζεται καλύτερα τα προβλήματα του, οδηγείται στην αυτογνωσία και επαναπρογραμματίζει το σκεπτικό του με τέτοιο τρόπο ώστε, να αισθάνεται πληρότητα και να μπορεί να αναγνωρίζει και να αντιμετωπίζει μόνος του το πρόβλημα είτε αυτό είναι εσωτερικής φύσεως δηλαδή από τον ίδιο είτε είναι εξωτερικής φύσεως, από κάποιον παράγοντα πέρα από τον εαυτό του.
- Η γνωσιακή ψυχοθεραπεία είναι μία βραχείας διάρκειας θεραπεία.
- Έχει ξεκάθαρους θεραπευτικούς στόχους.
- Η θεραπευτική σχέση είναι συνεργατική.
- Ο θεραπευόμενος καλείται να εκτεθεί στις καταστάσεις που τον πιέζουν και αποφεύγει με στόχο να μάθει να σκέφτεται διαφορετικά.
- Ο θεραπευτής ζητά εβδομαδιαίες ασκήσεις από τον θεραπευόμενο για να ενισχύσει το θεραπευτικό αποτέλεσμα.
- Αποτελεί σήμερα μία από τις αποτελεσματικότερες θεραπευτικές μεθόδους για την κατάθλιψη, το άγχος, τις διαταραχές πρόσληψης τροφής, τις ψυχοσεξουαλικές διαταραχές, τις διαταραχές προσωπικότητας, τις διαπροσωπικές δυσκολίες κ.α.
Ποιό θα είναι το θέμα των πρώτων συνεδριών;
Οι πρώτες συνεδρίες με τον ψυχολόγο θα εστιαστούν στη προσπάθεια να:
- Ξεκινήσει το χτίσιμο της πολύτιμης θεραπευτικής σχέσης.
- Εντοπιστούν οι βασικές δυσκολίες που ο θεραπευόμενος αντιμετωπίζει.
- Γίνει μια πρώτη «χαρτογράφηση» των ψυχολογικών αιτημάτων του θεραπευόμενου και οι πιθανές συνδέσεις μεταξύ τους.
- Εισχωρήσει ο θεραπευόμενος στη συλλογιστική ότι μόνος του σταδιακά θα βρίσκει εναλλακτικές λύσεις στις δυσκολίες του με την καθοδήγηση του θεραπευτή του.
- Γίνει αντιληπτό ότι ο ψυχολόγος είναι ο άνθρωπος-σύμμαχος στην κατανόηση του εαυτού και στην επίτευξη των υπερβάσεων που το άτομο επιθυμεί να κάνει στη ζωή του δίχως όμως να περιμένει ότι ο θεραπευτής του θα προσφέρει έτοιμες και εύπεπτες λύσεις.
- Μάθει ο θεραπευόμενος να προσφέρει στη θεραπεία του τον κατάλληλο συμβολικό χώρο και χρόνο για να μπορέσει να βοηθηθεί στο μέγιστο, χωρίς να αναζητά πρόσκαιρες και βιαστικές κινήσεις που μπορεί να αποβούν επιβαρυντικές για τη θεραπεία και για την ψυχική του υγεία.
Ψυχίατρος ή ψυχολόγος;
Οι ψυχολόγοι είναι απόφοιτοι τμημάτων ψυχολογίας. Στο θεραπευτικό πλαίσιο έχουν ένα είδος θεραπευτικού ρόλου, εφαρμόζοντας τις γνώσεις και την εμπειρία τους κλινικά, ψυχοθεραπευτικά ή συμβουλευτικά προκειμένου να υποστηρίξουν το άτομο με ψυχολογικά ή ψυχιατρικά προβλήματα.
Οι ψυχίατροι είναι απόφοιτοι της ιατρικής σχολής και έχουν κάνει στην συνέχεια ειδικότητα στην ψυχιατρική. Ειδικεύονται στη διάγνωση και τη θεραπεία των ψυχικών διαταραχών. Αντικείμενο τους είναι η αντιμετώπιση νοητικών ή συναισθηματικών διαταραχών (π.χ. κατάθλιψη, σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή). Μόνο οι ψυχίατροι έχουν την ιδιότητα να χορηγούν φάρμακα. Μπορούν όμως να χρησιμοποιούν τη μέθοδο της ψυχοθεραπείας ή της συμβουλευτικής εφόσον έχουν κάνει επιπλέον ψυχοθεραπευτική εκπαίδευση, όπως αντίστοιχα και οι εκπαιδευμένοι ψυχολόγοι. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο θεραπευόμενος καλείται να συνεργαστεί ταυτόχρονα με έναν ψυχολόγο και με έναν ψυχίατρο προκειμένου να συνδυάσει τα οφέλη της ψυχοθεραπείας και της ψυχοφαρμακευτικής αγωγής.
Αποτελεσματικότητα της Ψυχοθεραπείας
Υπάρχουν διάφορα ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα της Ψυχοθεραπείας:
- Είναι αποτελεσματική για όλους τους θεραπευμένους;
- Τι χρειάζεται για μία αποτελεσματική ψυχοθεραπεία;
- Σε πόσο χρόνο φαίνονται τα αποτελέσματα;
- Πότε θα νιώσει ο θεραπευόμενος καλύτερα;
Δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις σε αυτές τις ερωτήσεις, κυρίως γιατί εξαρτάται από τον κάθε θεραπευόμενο τι είναι για εκείνον η “αποτελεσματική ψυχοθεραπεία”. Υπάρχουν θεραπευόμενοι που κάνουν μόνο λίγες συνεδρίες και μετά σταματάνε, είτε γιατί νιώθουν ότι πήραν εκείνα που χρειάζονταν, είτε γιατί νιώθουν ότι δεν παίρνουν κάτι από τη διαδικασία και δοκιμάζουν κάτι διαφορετικό. Εξάλλου η ψυχοθεραπεία ως μέθοδος διερεύνησης του εαυτού δεν ταιριάζει σε όλους τους ανθρώπους ανεξαιρέτως.
Ανάλογα με το αίτημα του κάθε θεραπευμένου, το τι δηλαδή τον απασχολεί και τι θέλει να δουλέψει, αλλά και από την ιδιοσυγκρασία του, εξαρτάται και το πόσο γρήγορα θα νιώσει ότι αποδίδει η ψυχοθεραπεία. Υπάρχουν όμως θεραπευόμενοι που από τις πρώτες κιόλας συνεδρίες νιώθουν να ανακουφίζονται ειδικά από το γεγονός ότι κάποιος τους ακούει με προσοχή χωρίς να τους κρίνει και από το ότι μπορούν και οι ίδιοι να ακούσουν τον εαυτό τους.
Από την έρευνα και τη βιβλιογραφία έχουν προκύψει κάποιοι παράγοντες που μπορούν να βοηθήσουν σε μία αποτελεσματικότερη ψυχοθεραπευτική έκβαση:
Η Επιθυμία του θεραπευόμενου που συνήθως σχετίζεται με τον “Πόνο”, με το πόσο δηλαδή “πονάει” ο θεραπευόμενος από μία κατάσταση και θέλει να δουλέψει για να την αλλάξει. Συνήθως, όση περισσότερη δυσφορία ή δυσλειτουργικότητα νιώθει ένας θεραπευόμενος, τόσο μεγαλύτερη η επιθυμία του για αλλαγή και επομένως τόσο πιο πολύ δεσμεύεται και δουλεύει.
Η Ελπίδα του θεραπευόμενου ότι η θεραπεία θα τον βοηθήσει, αλλά και η πίστη στην ψυχοθεραπεία, ότι είναι μία θεραπευτική μέθοδος που του ταιριάζει, με την οποία μπορεί να δουλέψει και να βοηθηθεί στην εξέλιξή του. Όπως έχει ήδη αναφερθεί η ψυχοθεραπεία δεν ταιριάζει σε όλους τους ανθρώπους, αλλά και κάθε προσέγγιση και κάθε θεραπευτής δεν ταιριάζει σε όλους τους θεραπευόμενους. Αυτό δε σημαίνει ότι κάποιος υποψήφιος θεραπευόμενος υπολείπεται σε κάτι ή δεν μπορεί να ψάξει να βρει μία άλλη προσέγγιση ή έναν άλλον θεραπευτή με τον οποίο θα νιώσει ότι μπορεί να δουλέψει καλύτερα.
Η Δέσμευση είναι ίσως από τα πιο σημαντικά στοιχεία για την αποτελεσματικότητα της ψυχοθεραπείας. Με την έννοια δέσμευση, αναφερόμαστε στη δέσμευση του θεραπευόμενου στη διαδικασία και τη θεραπεία, δηλαδή να ακολουθεί το πρόγραμμα που έχει ορίσει με το θεραπευτή του, να μην χάνει ή αναβάλει συνεδρίες, να πηγαίνει στην ώρα του, ώστε να επωφελείται όλης της θεραπευτικής ώρας, να δουλεύει με τις “ασκήσεις” που ίσως του έχει αναθέσει ο θεραπευτής για το διάστημα ανάμεσα στις συνεδρίες.
Η Ενδοσκόπηση, ως ικανότητα και δυνατότητα του θεραπευόμενου, βοηθάει στην αποτελεσματικότερη θεραπεία. Η ψυχοθεραπεία είναι ουσιαστικά ένα ταξίδι στον εαυτό του θεραπευόμενου, με βοηθό και συνοδοιπόρο το θεραπευτή. Όσο πιο ανοιχτός στην ενδοσκόπηση είναι ο θεραπευόμενος, τόσο πιο γρήγορα μπορεί να φτάσει κάπου. Ωστόσο η ενδοσκόπηση είναι από μόνη της μία διαδικασία, στην οποία θα “εκπαιδευτεί” ο θεραπευόμενος μέσα στη θεραπεία, θα μάθει τους τρόπους για να εξετάζει τον εαυτό του, τις σκέψεις του, τα συναισθήματά του. Χρειάζεται βέβαια, μία ανοιχτότητα, να είναι έτοιμος ο θεραπευόμενος να δει, να ακούσει, να γνωρίσει νέες πλευρές του εαυτού του. Παράλληλα με την ενδοσκόπηση και τη δέσμευση, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και την ειλικρίνεια, παρόλο που πολλές φορές είναι δύσκολο και επώδυνο να είμαστε ειλικρινείς, ωστόσο η ψυχοθεραπεία είναι μία διαδικασία η οποία στηρίζεται στην ειλικρίνεια, τουλάχιστον στο επίπεδο που έχουμε επίγνωση του εαυτού μας.
O Χρόνος είναι επίσης ένα καθοριστικός παράγοντας για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας. Συχνά οι θεραπευόμενοι βιάζονται να δουν αποτελέσματα, όμως ο χρόνος για την αποτελεσματικότητα της θεραπείας ποικίλλει από θεραπευόμενο σε θεραπευόμενο, αφού εξαρτάται από όλους τους παραπάνω παράγοντες, αλλά και από την ιδιοσυγκρασία και το χαρακτήρα του καθενός. Ο καθένας έχει το δικό του ρυθμό αλλαγής, μεταμόρφωσης, αλλά και αντοχής. Συνήθως μετά τον πρώτο χρόνο ψυχοθεραπείας ξεκινάει κάποιος να δουλεύει τα πιο βαθειά ζητήματα. Βέβαια η ψυχοθεραπεία μπορεί να είναι και μία διαδικασία διαρκείας καθώς, όπως προχωράει η ζωή, υπάρχουν πάντα ζητήματα και ερωτήματα με τα οποία μπορεί κάποιος να δουλέψει.